Hadis tarihi, Hz. Muhammedโin (s.a.v.) sรถz, fiil ve kabullerinin nesilden nesle doฤal bir sรผreรง olarak isnad gibi sฤฑkฤฑ kontrol sistemleriyle birlikte emniyet iรงerisinde aktarฤฑlmasฤฑnฤฑ konu edinen disiplindir. Her ne kadar tarihin meraklarฤฑmฤฑzฤฑ cezbeden savaลlar, siyasi olaylar, antlaลmalar gibi yรถnlerine odaklanmasa da hadis tarihi; zihinleri hayrette bฤฑrakan prensipleri
Gรผnรผmรผz dรผnyasฤฑnda kendilerine muhtaรง duruma geldiฤimiz, hayatฤฑn olaฤan parรงalarฤฑ haline dรถnรผลen elektrikli alet ve elektronik cihazlar ve bunlarฤฑn da รงalฤฑลabilmesi iรงin yine kendisine muhtaรง olduฤu -olmazsa olmaz- ลey: Elektrik. Peki nasฤฑl ortaya รงฤฑktฤฑ ve keลfedildi? Bu yazฤฑmฤฑzla beraber, manyetizma ve elektriฤin keลif sรผrecine temel geliลmeler ve icatlar รผzerinden kronolojik olarak kฤฑsaca gรถz atacaฤฤฑz.
Gรผnรผmรผz dรผnyasฤฑnda kendilerine muhtaรง duruma geldiฤimiz, hayatฤฑn olaฤan parรงalarฤฑ haline dรถnรผลen elektrikli alet ve elektronik cihazlar ve bunlarฤฑn da รงalฤฑลabilmesi iรงin yine kendisine muhtaรง olduฤu -olmazsa olmaz- ลey: Elektrik. Peki nasฤฑl ortaya รงฤฑktฤฑ ve keลfedildi? Bu yazฤฑmฤฑzla beraber, manyetizma ve elektriฤin keลif sรผrecine temel geliลmeler ve icatlar รผzerinden kronolojik olarak kฤฑsaca gรถz atacaฤฤฑz.
Yeni bir รงalฤฑลma, COVID-19 hastalarฤฑnฤฑn bakฤฑmฤฑna dahil olan doktorlarฤฑn, hemลirelerin ve acil durum mรผdahalecilerinin yarฤฑsฤฑndan fazlasฤฑnฤฑn akut travmatik stres, depresyon, anksiyete, sorunlu alkol kullanฤฑmฤฑ ve uykusuzluk dahil olmak รผzere bir veya daha fazla zihinsel saฤlฤฑk sorunu iรงin risk altฤฑnda olabileceฤini รถne sรผrรผyor. Araลtฤฑrmacฤฑlar, bu akฤฑl saฤlฤฑฤฤฑ koลullarฤฑnฤฑn risk seviyesinin, 11 Eylรผl ve Katrina Kasฤฑrgasฤฑ gibi doฤal afetler sฤฑrasฤฑnda gรถzlemlenen oranlarla karลฤฑlaลtฤฑrฤฑlabilir olduฤunu buldular.
ฤฐki Doktor Bir Yolculuk, Amerikalฤฑ doktor Warren Winklerโฤฑn 1959 โ 1967 yฤฑllarฤฑ arasฤฑnda Kayseri/Talasโtaki Amerikan Kliniฤinde, dรถnemin Tรผrkiyesiโnin saฤlฤฑk hizmetleri aรงฤฑsฤฑndan zor ลartlarฤฑnda Tohtur Salih ile verdikleri mรผcadeleyi anlatan kitaptฤฑr. Kitap o dรถnem Winklerโin tuttuฤu tฤฑbbi kayฤฑtlar ve gรผnlรผkleri, ayrฤฑca Tohtur Salihโin gรผnlรผklerini iรงermekte olup Winklerโin gรผnรผmรผzรผn bakฤฑล aรงฤฑsฤฑyla o zamanฤฑ deฤerlendirmesini de barฤฑndฤฑrmaktadฤฑr.
Schlieffen Planฤฑ kendi adฤฑndan da anlaลฤฑlacaฤฤฑ รผzere Alman Mareลal Alfred, Graf von Schlieffen tarafฤฑndan 1905 yฤฑlฤฑnda ortaya konulmuล olasฤฑ bir harp durumunda Fransaโnฤฑn kฤฑsa zamanda zaptini hedefleyen askeri-stratejik bir plandฤฑr. Muhtevasฤฑ aรงฤฑsฤฑndan harp tarihรงilerince Birinci Dรผnya Savaลฤฑndan sonra Almanlarโฤฑn Batฤฑ Cephesindeki baลarฤฑsฤฑz harekatlarฤฑnฤฑn incelenmesi ve araลtฤฑrฤฑlmasฤฑ aรงฤฑsฤฑndan รถnemli ipuรงlarฤฑ sunmaktadฤฑr.
Aydฤฑnlanma, 17. ve 18. yรผzyฤฑllarda, Avrupaโda Tanrฤฑ, akฤฑl, doฤa ve insanlฤฑkla ilgili fikirlerin geniล kabul gรถren bir dรผnya gรถrรผลรผne sentezlendiฤi ve sanat, felsefe ve siyasette devrimci geliลmelere yol aรงan entelektรผel bir harekettir. Aydฤฑnlanma dรผลรผncesinin merkezinde, insanlarฤฑn evreni anlama ve kendi koลullarฤฑnฤฑ iyileลtirme gรผcรผ olan aklฤฑn-nedenselliฤin kullanฤฑlmasฤฑ ve yaygฤฑnlaลtฤฑrฤฑlmasฤฑ vardฤฑ. Rasyonel olan insanฤฑn hedefleri bilgi, รถzgรผrlรผk ve mutluluk olmalฤฑ idi.
Bรผyรผk Buhran, 1929โdaki ekonomik kriz ile baลlayan ve uzun bir sรผre boyunca tรผm dรผnyayฤฑ etkileyen ekonomik bunalฤฑmฤฑn genel ismidir. 1929 Krizi, 20. Yรผzyฤฑlฤฑn en bรผyรผk ekonomik krizi olarak gรถsterilmektedir. 1930โlar boyunca etkisinin derinden hissedilmesini takiben Bรผyรผk Buhran, II. Dรผnya Savaลฤฑโnฤฑn da en bรผyรผk sebeplerinden biri olarak gรถsterilmektedir.
Yunan bir hekim olan Hipokrat, klinik bulgularฤฑn gรถzlemiyle akฤฑlcฤฑ sonuรงlarฤฑ eลleลtirmesi sebebiyle Batฤฑ tฤฑbbฤฑnฤฑn babasฤฑ olarak anฤฑlmaktadฤฑr. Kendisine atfedilen รถฤretiler aracฤฑlฤฑฤฤฑyla Hipokratโฤฑn, hastalฤฑklarฤฑn tanrฤฑlar ve batฤฑl inanรงlardan ziyade doฤal etkenlerden kaynaklanan unsurlar olduฤunu dรผลรผnen belki de ilk kiลi olduฤu dรผลรผnรผlmektedir. Tฤฑbbi uygulamanฤฑn temellerini belirleyerek ve Hipokrat Yemini aracฤฑlฤฑฤฤฑyla hekimin rolรผ ve etik รผzerinde รงฤฑฤฤฑr aรงan bir gรถrev alarak tฤฑbbฤฑn ayrฤฑ bir bilimsel sรถylem olarak kurulmasฤฑna yardฤฑmcฤฑ olmuลtur.
Gettysburg Muharebesi, Amerikan ฤฐรง Savaลโฤฑnda bir dรถnรผm noktasฤฑydฤฑ ve Birlik kuvvetlerinden 23.000 kiลinin รถldรผrรผlmesine, yaralanmasฤฑna veya kaybฤฑna neden oldu. Konfederasyon kuvvetlerinden ise yaklaลฤฑk 25.000 kiลilik kayฤฑp verildi. 19 Kasฤฑm 1863โte Baลkan Lincoln, -Gettysburg Muharebesiโnin yapฤฑldฤฑฤฤฑ yerde- yeni bir ulusal mezarlฤฑฤฤฑn ithaf edilmesi esnasฤฑnda รผnlรผ Gettysburg Konuลmasฤฑโnฤฑ yaptฤฑ. Amerikan ฤฐรง Savaลฤฑ, Nisan 1865โte General Leeโnin Kuzey Virginia Ordusuโnun teslim olmasฤฑyla sonuรงlandฤฑ.
MERGEN 